Sỏi mật là gì?
Tuy gọi là sỏi nhưng chúng không phải là sỏi đúng nghĩa. Thực chất, đó là những lắng đọng bất thường của mật, một cơ quan nhỏ nằm dưới gan.
Túi mật là nơi dự trữ mật do gan bài tiết ra. Trong bữa ăn, túi mật co bóp để tống mật qua đường mật vào ruột non để giúp tiêu hóa thức ăn.
Các loại sỏi mật
Có hai loại sỏi mật chính là sỏi cholesterol và sỏi sắc tố mật.
- Sỏi cholesterol: Những viên sỏi màu vàng-xanh, bao gồm ít nhất 60% là cholesterol và thường xảy ra với người dân Mỹ và Tây Âu.
- Sỏi sắc tố: Những viên sỏi màu nâu hoặc đen do có nồng độ sắc tố mật cao và chiếm tỷ lệ trên 90% bệnh sỏi mật ở người châu Á.
Những đối tượng dễ bị sỏi mật
- Phụ nữ: Nữ giới có nguy cơ mắc bệnh sỏi mật cao hơn nhiều so với nam giới. Nguyên nhân là do nội tiết tố nữ estrogen kích thích gan tăng sản xuất cholesterol và bài tiết vào trong dịch mật. Quá nhiều cholesterol trong dịch mật là nguyên nhân gây sỏi cholesterol ở trong túi mật.
- Chế độ ăn giàu chất béo: Chế độ ăn uống quá dư thừa chất béo và cholesterol là một trong những nguyên nhân chính gây ra sỏi túi mật.
- Thừa cân hoặc béo phì: Những người thừa cân với chỉ số khối cơ thể (BMI) > 25 có nguy cơ cao mắc sỏi mật.
- Độ tuổi từ 40 trở lên: Tuổi tác càng cao, bạn càng có nhiều khả năng bị sỏi mật.
- Xơ gan: Sỏi túi mật xuất hiện ở 16,8% người bệnh xơ gan. Mặc dù cơ chế sinh bệnh chưa được xác định rõ ràng nhưng các nhà khoa học cho rằng nó có thể liên quan đến việc gan giảm tổng hợp, vận chuyển muối mật và sự suy giảm khả năng vận động của túi mật.
- Những người có rối loạn tiêu hóa hoặc bệnh viêm ruột mãn tính: Tình trạng này khiến cơ thể tái hấp thu muối mật kém, làm tăng nguy cơ mắc sỏi túi mật.
- Tiền sử gia đình bị sỏi mật: Nếu trong gia đình bạn có người thân mắc bệnh sỏi mật, bạn sẽ có nguy cơ mắc bệnh cao hơn những người khác.
- Giảm cân nhanh chóng: Việc giảm cân quá nhanh chóng có thể làm phá vỡ sự cân bằng của các thành phần có trong dịch mật, khiến dịch mật trở nên quá bão hòa với cholesterol.
Đồng thời, khi không có mặt chất béo ở trong đường tiêu hóa, sẽ làm giảm các cơn co bóp của túi mật, khiến dịch mật bị ứ trệ, tạo điều kiện để cholesterol lắng đọng và kết tụ thành sỏi trong túi mật.
- Giảm vận động đường mật: Những người làm công việc văn phòng, ít vận động, ngồi nhiều hoặc ở những người được nuôi ăn qua đường tĩnh mạch (người thực vật) rất dễ bị tình trạng này. Theo đó, dịch mật bị ứ trệ, tạo điều kiện cho các thành phần lắng đọng và hình thành sỏi.
Triệu chứng nhận biết bệnh sỏi mật
- Cơn đau quặn bụng: Cảm giác đau đột ngột tại vùng dưới sườn phải và lan lên trên vai hoặc bả vai phải khiến người bệnh không dám thở hoặc hoạt động mạnh. Những cơn đau có thể xảy ra sau khi người bệnh tiêu thụ một bữa ăn chứa nhiều dầu, mỡ và có thể tái phát nhiều lần.
- Sốt: Là do nhiễm khuẩn đường mật, nếu không có nhiễm khuẩn thì không có sốt, có thể sốt cao, rét run nhưng cũng có khi sốt nhẹ, sốt thường đi kèm với đau, có khi sốt kéo dài.
- Vàng da: Mức độ vàng da ở mỗi cá nhân người bệnh là hoàn toàn khác nhau phụ thuộc vào mức độ tắc mật, vàng da có thể xuất hiện từ vàng nhẹ đến vàng đậm. Đi kèm với tình trạng vàng da là hiện tượng đi ngoài phân lẫn máu hoặc ngứa da.
- Triệu chứng liên quan đến rối loạn tiêu hóa: Một số bệnh nhân bị sỏi mật có những triệu chứng như không thích ăn mỡ, hay ợ chua, ợ hơi hoặc đầy bụng.
Biến chứng của bệnh sỏi mật
Bệnh sỏi mật có thể gây nên nhiều biến chứng nguy hiểm. Đặc biệt gây viêm túi mật hoại tử dẫn đến tử vong, gây chảy máu đường mật. Nguy hiểm nữa là những biến chứng gây tắc mật ở đường mật chủ gây nhiễm trùng, nhiễm độc, nhiều trường hợp phải mổ cấp cứu.
Cách phòng ngừa bệnh sỏi mật
- Giảm mỡ: nên hạn chế ăn mỡ vì chất này ảnh hưởng đến chức năng gan, mật và dạ dày vì khi ăn nhiều mỡ, mật xuống ruột không đều, kích thích túi mật co bóp quá mạnh, một phần mật tham gia cùng cholesterol tạo sỏi.
Nếu cholesterol quá nhiều, các acid mật không đủ sức hòa tan thì nó sẽ kết tinh và đọng lại thành sỏi mật. Hầu như các sỏi đều được hình thành từ các cặn sỏi là cholesterol này.
- Thực phẩm nên dùng: Các loại rau và hoa quả tươi giàu vitamin C và nhóm B.
- Thực phẩm không nên dùng: Trà, cà phê, cacao, chocolate, thịt cá nhiều mỡ, dầu cọ, dầu dừa, phủ tạng động vật. Hạn chế ăn lòng đỏ trứng.
* Theo WebMD
